Spis treści i streszczenie numeru 2/2013

Do pobrania: 2/2013 – wersja elektroniczna

Spis treści

Grzegorz Krawczyk – Strategiczne zarządzanie rozwojem transportu zbiorowego w Polsce

Radosław Bul – System tuneli Atocha – Chamartin jako podstawowy element sieci kolei dużych prędkości w Hiszpanii i kolei podmiejskich Madrytu

Henryk Karbowiak, Andrzej J. Zajączkowski – 150-lecie metra światowego i 18-lecie metra w Warszawie

Marek Bauer – Zakłócenia czasu przejazdu autobusów korzystających z wydzielonych pasów ruchu na wlotach skrzyżowań z sygnalizacją świetlną

Krzysztof Kołodziejczyk – Dostępność komunikacyjna gminy Głuchołazy w perspektywie jej funkcji turystycznych

 

Streszczenia

Grzegorz Krawczyk

Strategiczne zarządzanie rozwojem transportu zbiorowego w Polsce 

Streszczenie: Zarządzanie strategiczne jest procesem powszechnie wykorzystywanym w celu podniesienia konkurencyjności organizacji oraz realizacji długookresowych celów. Podejście to wykorzystują także instytucje publiczne do programowania rozwoju w wymiarze regionalnym. Ze względu na złożoność społeczno-gospodarczych uwarunkowań rozwoju regionalnego, konieczne jest podejście systemowe, uwzględniające wielorakie czynniki kształtujące konkurencyjność. System transportowy, w tym także transport zbiorowy wpisuje się w tą grupę i także wymaga uwzględnienia w procesie zarządzania strategicznego.

W artykule przeprowadzono analizę trzech rodzajów dokumentów strategicznych: regionalnych strategii rozwojowych, strategii transportowych oraz planów rozwoju transportu publicznego. Szczególną uwagę skoncentrowano na dwóch pierwszych grupach. W strategiach można wyróżnić dwie zasadnicze części: diagnostyczną (powiązaną z analizą strategiczną) oraz projekcyjną (postulatywną). Kierując się tym układem, starano się zbadać intensywność i jakość odwołań dotyczących systemu transportu zbiorowego. Porównano liczebności poszczególnych odwołań na poziomie analizy SWOT oraz dokonano subiektywnej oceny (rangowania) pod względem szczegółowości wskazanych celów i zamierzeń. Przedstawiono także uwarunkowania tworzenia planów zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego, ze szczególnym uwzględnieniem procesu konsultacji społecznych.

W toku badań wskazano na marginalizowanie problematyki transportu zbiorowego na poziomie regionalnych strategii rozwoju, zarówno na etapie diagnozy, jak również w procesie ustalania zamierzeń priorytetowych. Na poziomie strategii transportowych, których uchwalenie jest fakultatywne (w odróżnieniu od strategii rozwojowych) konkretyzacja działań jest istotnie wyższa. W artykule wskazano błędy i uchybienia występujące w procesie strategicznego zarządzania rozwojem transportu zbiorowego, jednak fakt uwzględnienia tej tematyki w najważniejszych dokumentach planistycznych, oceniono jako zjawisko pozytywne.

Słowa kluczowe: transport zbiorowy,  strategia, planowanie,

 

Radosław Bul

System tuneli Atocha – Chamartin jako podstawowy element sieci kolei dużych prędkości w Hiszpanii i kolei podmiejskich Madrytu

Streszczenie: W związku z istniejącą koncepcją rozwoju kolei dużych prędkości w Polsce już dziś należy szukać dobrych przykładów rozwiązań projektowych i technicznych. Pomimo odłożenia budowy linii kolei dużych prędkości (KDP) w czasie, projekt powinien zostać w przyszłości zrealizowany. W przypadku sieci kolejowej bardzo istotnym zagadnieniem jest planowanie węzłów kolejowych, które z uwagi na specyfikę tego środka transportu najczęściej powstają w wielkich miastach. Warto w tym przypadku korzystać z wieloletnich doświadczeń innych państw. Jednym z ciekawszych przykładów na świecie budowy sieci kolejowej jest Hiszpania. Bez wątpienia program budowy sieci  KDP w tym państwie jest imponujący, a istniejące i funkcjonujące już linie wpłynęły nie tylko na zmianę sposobu przemieszczania się pomiędzy najważniejszymi miastami w kraju, ale także  poprawiły ich dostępność. Szczególnie interesujący, z uwagi na specyfikę węzła kolejowego, może być przypadek rozbudowy systemu kolejowego Madrytu, który pełni rolę wielkiego punktu centralnego sieci kolei dużych prędkości w Hiszpanii. Artykuł prezentuje koncepcję budowy zespołu tuneli Atocha – Chamartin oraz wskazuje na ich znaczenie dla poprawy spójności sieci kolejowej w Hiszpanii. Podkreśla także rolę tych obiektów jako najważniejszego kręgosłupa transportowego miasta i prezentuje ich wykorzystanie zarówno przez system kolei podmiejskich, regionalnych, jak i krajowych. Przykład tunelu w Madrycie  może być ciekawy ze względu na zastosowane rozwiązania planistyczne i techniczne. W świetle planów rozwoju kolei dużych prędkości w przyszłości w Polsce, można rozważyć wykorzystanie rozwiązania przyjętego w Madrycie również w miastach naszego kraju.

Słowa kluczowe: koleje dużych prędkości, Madryt, Puerta de Atocha, Chamartin, tunel madrycki

 

Henryk Karbowiak,   Andrzej J. Zajączkowski

150-lecie metra światowego i 18-lecie metra w Warszawie

Streszczenie: W styczniu 2013 roku minęła 150-ta rocznica otwarcia pierwszego odcinka linii metra na świecie – w Londynie, a w kwietniu 2013 roku –  minie 18 lat od oddania do eksploatacji pierwszego odcinka I linii metra w Warszawie. Autorzy określają metro jako system kolei głównie podziemnej, o stosunkowo dużej prędkości, przeznaczony do bezpiecznej obsługi bardzo dużego ruchu pasażerskiego w wielkich ośrodkach miejskich. W artykule przedstawiono rozwój linii i systemów metra w świecie i opisano budowę metra w Warszawie. Obecnie ocenia się, że w około 145 miastach świata istnieją linie metra (nie liczono tzw. premetra, chociaż w niektórych przypadkach trudno rozróżnić premetro od właściwego metra).

Systemy metra współpracują z innymi systemami transportu miejskiego, np. w Paryżu z systemem RATP, w Berlinie z S-bahnem. Najdłuższa sieć metra przekracza 400 kilometrów  w Londynie, a liczba linii metra w wielkich metropoliach osiąga liczbę kilkunastu. Najmniejsze średnie odległości między stacjami występują w Paryżu – około 560 metrów.

Współczesne systemy metra charakteryzują się wysokim stopniem bezpieczeństwa ruchu, osiąganego przez separację linii metra od innych dróg transportu oraz zastosowanie automatyki w prowadzeniu pociągu metra. Najważniejszą zaletą systemu metra jest zdolność przewozowa, która dla typowych parametrów ruchu wynosi około 500 tysięcy pasażerów dziennie dla jednego kierunku ruchu i prędkości podróżowania około 36 km/h.

W Warszawie pierwszy odcinek I linii metra uruchomiono w 1995 roku, a całą pierwszą linię o długości 22 kilometrów z 21 stacjami oddano do eksploatacji w 2008 roku. Podano również informacje o planach budowy drugiej linii oraz o realizacji jej centralnego odcinka. Ocenia się, że całkowita długość linii metra w Warszawie będzie wynosiła około 70 kilometrów.

Słowa kluczowe: transport pasażerski, metro, zdolność przewozowa, czas następstwa, bezpieczeństwo,

 

Marek Bauer

Zakłócenia czasu przejazdu autobusów korzystających z wydzielonych pasów ruchu na wlotach skrzyżowań z sygnalizacją świetlną

Streszczenie: W artykule przedstawiono ogólny opis zjawisk powstawania i nakładania się zakłóceń na liniach autobusowych. Zaprezentowano przykładowe wyniki badań własnych prędkości komunikacyjnych na ciągach z pasami autobusowymi w Krakowie, z których wynika, że zakłócenia czasu przejazdu powstają nawet wtedy, gdy autobusy korzystają z wydzielonych pasów ruchu. Dlatego, w dalszej części artykułu podjęto próbę wyspecyfikowania czynników wpływających na straty czasu autobusów na wydzielonych pasach. W pierwszej kolejności wyodrębniono czynniki losowe, związane głównie z ruchem autobusów i innych pojazdów, oraz przemieszczeniami pasażerów, a także czynniki behawioralne i środowiskowe. Przedstawiono również czynniki o deterministycznym charakterze oddziaływania, związane z infrastrukturą pasów autobusowych i pozostałych elementów ulic, a także związane z organizacją ruchu i organizacją przewozów. Większą uwagę poświęcono problemowi strat czasu autobusów na wlotach skrzyżowań z sygnalizacją świetlną. Przeprowadzono dyskusję przyczyn powstawania strat czasu a następnie zaprezentowano regresyjne modele do wyznaczania czasu rozładowania kolejki na pasie autobusowym na wlocie skrzyżowania oraz czasu przejazdu w kolejce w zależności od długości tej kolejki. Chociaż modele te mają wstępny charakter i w obecnej postaci nie są w pełni reprezentatywne dla opisu zjawiska – to dają dobry pogląd na jego skalę. W referacie przedstawiono także ogólne rozwiązania infrastrukturalne i organizacji ruchu, służące skróceniu kolejek na pasach autobusowych na wlotach skrzyżowań.

Słowa kluczowe: transport pasażerski, transport zbiorowy,  pasy autobusowe

 

Krzysztof Kołodziejczyk

Dostępność komunikacyjna gminy Głuchołazy w perspektywie jej funkcji turystycznych

Streszczenie: W artykule przeanalizowano z punktu widzenia turysty dostępność komunikacyjną leżącej w południowo-zachodniej części województwa opolskiego gminy Głuchołazy, biorąc pod uwagę zarówno dostępność zewnętrzną (możliwość dojazdu spoza badanego obszaru), jak i wewnętrzną (połączenia w jego obrębie). Całość rozpatrywano w perspektywie planowanego rozwoju funkcji turystycznych i uzdrowiskowych gminy. Wzięto pod uwagę sieć drogową i kolejową, które na terenie gminy Głuchołazy są dosyć gęste, przy czym w przeciwieństwie do dróg kołowych wykorzystanie w ruchu pasażerskim linii kolejowych ma niewielkie znaczenie dla ruchu turystycznego. W północnej części badanego obszaru znajdują się tylko dwie stacje obsługiwane przez Przewozy Regionalne, natomiast przez południową część, w tym miasto Głuchołazy, odbywa się czeski tranzyt pasażerski, przy czym – co najistotniejsze – pomiędzy tymi dwoma trasami nie kursują obecnie żadne inne pociągi pasażerskie. Ponadto, czeskie składy ze względów prawnych nie mogą zatrzymywać się w centrum Głuchołaz, wymiana pasażerska dopuszczona jest tylko na odległej od centrum miasta głównej stacji węzłowej. Połączenia autobusowe są w porównaniu z koleją korzystniejsze i pokrywają się z głównymi kierunkami przemieszczeń turystów, jednak i tu zauważalne są problemy. W zasadzie brak dalekobieżnych połączeń z centralną częścią kraju, co wymusza liczne przesiadki, dość dobre połączenia zewnętrzne gmina posiada tylko z Nysą, Prudnikiem, Opolem i Wrocławiem. Oferta połączeń wewnątrz gminy jest dużo lepsza w części południowej i wzdłuż głównych dróg, a dużo gorsza w przypadku szeregu wsi na północy regionu. Niekorzystne są też ograniczenia w kursowaniu autobusów w okresie ferii i wakacji – głównego sezonu turystycznego – oraz wczesne godziny odjazdów ostatnich kursów w weekendy.

Słowa kluczowe: dostępność komunikacyjna, turystyka, gmina Głuchołazy.

TMiR 2/2013 – literatura w artykułach

 

Grzegorz Krawczyk

Strategiczne zarządzanie rozwojem transportu zbiorowego w Polsce 

Literatura

1. Penc J., Strategiczny system zarządzania, historyczne myślenie w przyszłości, formułowanie misji i strategii, Agencja Wydawnicza Placet, Warszawa, 2001.
2. Hitt M.A., Ireland R.D., Hoskisson R.E., Strategic Management: Competitiveness & Globalization, Concepts, South Western Cengage Learning, New York, 2010.
3. Grosse T. G., Cele i zasady polityki regionalnej państwa. Ekspertyza dla Ministerstwa Rozwoju Regionalnego na temat Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa, 2009.
4. Efektywny transport – konkurencyjna gospodarka, red. M. Michałowska, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice, 2009.
5. Krawczyk G., Tomanek R., Rozwój systemów transportowych jako priorytet strategii regionalnych w Polsce, maszynopis, Katowice 2011.
6. Kudłacz T., Lityński P., Analiza pięciu strategii regionalnych województw Polski Zachodniej i problemów stykowych pomiędzy województwami Polski Zachodniej z innymi regionami, dokument elektroniczny.
7. Rodrigue J.P., Comtois C., Slack B., The geography transport systems, Rutledge, New York, 2009.
8. Brzeziński A., Roszkowski M., Plan Transportowy – proces przygotowania, cel i zakres w ocenie ekspertów, Konferencja Naukowo-Techniczna SITK RP Odział w Warszawie, Plan Transportowy w Ustawie o Publicznym Transporcie Zbiorowym, Warszawa 25 listopad 2009 r.
9. Dyr T., Mocne i słabe strony ustawy o publicznym transporcie zbiorowym, „Technika Transportu Szynowego”, 2011, nr 1-2.
10. Grzelec K., Wyszomirski O., Plan zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego dla gmin i związków międzygminnych, Izba Gospodarcza Komunikacji Miejskiej, Warszawa, 2011.

 

Radosław Bul

System tuneli Atocha – Chamartin jako podstawowy element sieci kolei dużych prędkości w Hiszpanii i kolei podmiejskich Madrytu

Literatura

1. Piech R., Hiszpania zmierza ku standardowemu rozstawowi, Portal Inforail.pl, 2012, http://inforail.pl/text.php?from=tag&id=45144.
2. Strona internetowa ADIF –  Administrador de Infraestructuras Ferroviarias, http://www.adif.es/es_ES/index.shtml.
3. Plan de Infraestructuras Ferroviarias de Cercanías para Madrid 2009-2015, 2009, http://www.madridiario.es/madridiario/transporte/plancercanias.pdf.
4. Strona internetowa RENFE – Red Nacional de los Ferrocarriles Españoles, www.renfe.com
   Hiszpania – nowy tunel kolejowy w Madrycie, Portal Kurier Kolejowy, 2010, p://www.kurierkolejowy.eu/aktualnosci/269/Hiszpania-nowy-tunel-kolejowy-w-Madrycie.html.
5. Plan Estratégico de Infraestructuras y Transporte (PEIT) 2005-2020, Ministerio de Fomento, Madrid, 2005, http://www.fomento.gob.es/mfom/lang_castellano/_especiales/peit/
6. Túnel de alta velocidad Madrid Atocha – Chamartín, ADIF – Administrador de Infraestructuras Ferroviarias, Madrid, 2010http://www.adif.es/es_ES/infraestructuras/lineas_de_alta_velocidad/tunel_atocha_ chamartin/tunel_atocha_chamartin.shtml.
7. Burda R., Tunel kolejowy w Madrycie, Portal Inżyneria.com, 2010, http://tunele.inzynieria.com/cat/5/art/21463#ixzz2FblwWUId.
8. Últimos retoques a la nueva Gran Vía subterránea, La Razon, 2012, http://www.larazon.es/detalle_hemeroteca/noticias/LA_RAZON_478146/8372-ultimos-retoques-a-la-nueva-gran-via-subterranea.
9. La ampliación del complejo Atocha-Chamartín triplicará el número de pasajeros para 2020, El Pais, 2006, http://elpais.com/elpais/2006/03/01/actualidad/1141204626_850215.html.
10. Spain’s AVE High-Speed Railway Beats Air Route, Portal Railway-technology.com, 2009, http://www.railway-technology.com/news/news68880
11. Piech R., Dwutrakcyjne pociągi dużej prędkości w Hiszpanii, Portal Inforail.pl, 2011, http://inforail.pl/text.php?from=tag&id=42637.
12. Piech R., Madryt: 10 miliardów € na kolej w 2010 roku, Portal Inforail.pl, 2009, http://inforail.pl/text.php?from=tag&id=27944.

 

Henryk Karbowiak,   Andrzej J. Zajączkowski

150-lecie metra światowego i 18-lecie metra w Warszawie

Literatura

1. The Spread of London’s Underground, Capital Transport, 2011.
2. Ovenden M., Metro Maps of the World, Capital Transport 2005.
3. Ostaszewicz J., Rozwój metra na świecie, Instytut Kształtowania Środowiska, Warszawa, 1998.
4. Dąbrowa – Bajon M., Podstawy sterowania ruchem kolejowym, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa, 2002.
5. Bergiel K., Karbowiak H., Automatyzacja prowadzenia pociągu, Łódź, 2005.
6. Karbowiak H., Podstawy infrastruktury transportu, Łódź, 2009.
7. Karbowiak H., Barański Sł., Bezpieczeństwo ruchu w transporcie, wyd. Monografie        Politechniki Łódzkiej, Łódź, 2011.
8. Podoski J., Transport w miastach, Warszawa, 1991.
9. Ostaszewicz J., Rataj M., Szybka komunikacja miejska, Warszawa, 1979.
10. Zajączkowski A., Metro – nowoczesny środek komunikacji miejskiej, „Przegląd Kolejowy Elektrotechniczny”, 1997, nr 12, Warszawa.
11. Zajączkowski A., Historyczna dokumentacja metra warszawskiego i jej losy, Zeszyt naukowo – techniczny SITK Oddział Krakowski, nr 37, Kraków, 2000.

 

Marek Bauer

Zakłócenia czasu przejazdu autobusów korzystających z wydzielonych pasów ruchu na wlotach skrzyżowań z sygnalizacją świetlną

Literatura

1. Rudnicki A., Stochastyczny model ruchu miejskiej komunikacji autobusowej, Praca doktorska, Politechnika Krakowska, Kraków 1973.
2. Bauer M., Wpływ infrastruktury ulic na funkcjonowanie komunikacji autobusowej, Praca doktorska, Politechnika Krakowska, Kraków 2008.
3. Żochowska R., Karoń G., Przegląd literatury na temat zjawiska kongestii i zakłóceń ruchu w systemie transportowym miasta w aspekcie modelowania podróży, Zeszyty Naukowo-Techniczne Oddziału SITK w Krakowie, seria: Materiały konferencyjne nr 2(98)/2012, Kraków 2012.
4. Krych A., Tulibacki W., Badania przyczyn zawodności komunikacji miejskiej w Poznaniu, Materiały konferencyjne Badania procesów przewozowych wspomagające zarządzanie transportem zbiorowym w miastach, Zeszyty Naukowo-Techniczne Oddziału SITK w Krakowie, nr 46 (92), Kraków 2002.
5. Sambor A., Priorytety w ruchu dla pojazdów komunikacji miejskiej, Izba Gospodarcza Komunikacji Miejskiej, Warszawa 1999.

 

Krzysztof Kołodziejczyk

Dostępność komunikacyjna gminy Głuchołazy w perspektywie jej funkcji turystycznych 

Literatura

1. Faracik R., Pawlusiński R., Usługi i zagospodarowanie turystyczne, [w:] Turystyka, red. nauk. W. Kurek, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2008.
2. Werner Z., Zagospodarowanie turystyczne, [w:] Turystyka w ujęciu interdyscyplinarnym, red. nauk. J. Wyrzykowski, J. Marak, Wyższa Szkoła Handlowa we Wrocławiu, Wrocław, 2010.
3. Lijewski T., Mikułowski B., Wyrzykowski J., Geografia turystyki Polski, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa, 2002.
4. Gmina Głuchołazy, powiat nyski, Statystyczne Vademecum Samorządowca 2011, Urząd Statystyczny w Opolu, dostępne na: http://www.stat.gov.pl/vademecum/vademecum_opolskie/portrety_gminy/nyski/gmina_glucholazy.pdf, data dostępu: 17.01.2013.
5. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Głuchołazy, zmiana – tekst jednolity, 2011, dostępne na: http://www.glucholazy.pl/126/110411080327/200.pdf, data dostępu: 12.01.2013.
6. Studium rozwoju turystyki rekreacyjnej w rejonie Kopy Biskupiej, część pierwsza: Diagnoza stanu wraz ze wskazaniem kierunków rozwoju, programów i projektów do realizacji, Poznań 2007, dostępne na: http://www.glucholazy.pl/108/070315082540/studium.pdf, data dostępu: 15.01.2013.
7. Rozmowy o pociągach, „Gminny Biuletyn Informacyjny”, 14 (7.09.2012), s. 1, dostępne na: http://www.glucholazy.pl/222/120102150000/Biuletyn-14-2012.pdf, data dostępu: 15.01.2013.
8. Kołodziejczyk K., Dostępność komunikacyjna szlaków turystycznych w Sudetach i na Przedgórzu Sudeckim, „Transport Miejski i Regionalny”, 2012, nr 3.
9. Chylińska D., Kołodziejczyk K., Kilka uwag o znakowaniu szlaków turystycznych w Górach Opawskich, „Sudety. Przyroda, Kultura, Historia”, 2012, nr 7(136).