Streszczenia do numeru 11/2012

Do pobrania: 11/2012 – wersja elektroniczna

 

Andrzej Rudnicki Przydatność syntetycznego wskaźnika oceny jakości transportu zbiorowego w mieście średniej wielkości

Artykuł przedstawia tzw. „przeciętny ekwiwalentny czas podróży pasażera”, jako propozycję syntetycznego miernika oceny jakości funkcjonowania komunikacji miejskiej w zastosowaniu do miast średnich. Zarysowano znaczenie jakości usług w komunikacji zbiorowej w nawiązaniu do dokumentów i projektów Unii Europejskiej oraz europejskiej normy temu poświęconej. Zestawiono ogólne wymogi stawiane kompleksowej metodzie oceny transportu zbiorowego oraz wskaźnikom syntetycznym odnoszących się tej oceny. Przedstawiono skrótowy przegląd prób takiego ujęcia w literaturze. Podano istotę wskaźnika, „przeciętny ekwiwalentny czas podróży pasażera”, uwzględniającego zarówno zależności o charakterze fizycznym, jak i parametryzację subiektywnych ocen ważnych dla pasażera ze względu na różnorodne warunki, w jakich realizowana jest podróż. Ogólna formuła obliczania wskaźnika ma strukturę addytywną, a poszczególne składniki mają postać multiplikatywną i wyrażają ekwiwalenty czasu ze względu na: dojście i oczekiwanie na przystanku, jazdę, przesiadki, system taryfowy, skargi pasażerów, zagrożenia bezpieczeństwa pasażerów. Ponadto wprowadzony jest współczynnik korygujący ze względu na dostępność i przyjazność systemu. Opisano sposób jego wyliczenia oraz podano wzory i tabele niezbędne do tego wyliczenia. Wskaźnik odnosi się do całości sieci komunikacji zbiorowej miasta. Podano powiązania wartości wskaźnika z werbalną oceną jakości, a także przykłady wyliczenia wskaźnika dla 4 polskich miast. Zestawiono uwzględniane czynniki wpływu (opisane 38 parametrami), podano zakres potencjalnych zastosowań wskaźnika oraz dokonane i planowane modyfikacje wskaźnika w stosunku do jego wersji pierwotnej.

Słowa kluczowe: miejski transport zbiorowy, ocena wielokryterialna, wskaźniki jakości, miasta średniej wielkości.

 

Wiesław Dźwigoń

Preferencje pasażerów w małych miastach na przykładzie aglomeracji krakowskiej

Celem badań preferencji pasażerów transportu publicznego jest poznanie potrzeb użytkowników transportu i mieszkańców miast. Przy poprawie jakości obsługi komunikacyjnej należy koncentrować się przede wszystkim na tych parametrach, które są istotne dla pasażerów. Artykuł prezentuje wyniki badań preferencji pasażerów w specyficznym obszarze, jakim są miasta satelickie w stosunku do miasta wojewódzkiego. Rankingi najważniejszych cech transportu publicznego w wielkim mieście (punktualność, częstotliwość, bezpośredniość) i w obszarach położonych wokół niego (czas przejazdu, punktualność, cena biletu) różnią się od siebie, na co należy zwrócić uwagę, zwłaszcza w trakcie realizacji transportu zintegrowanego w aglomeracji. Obszar podmiejski różni się wyraźnie pod względem obsługi transportowej: istnieje duża konkurencyjność pomiędzy przewoźnikami, dominują długie podróże, które często wymagają przesiadki. Przy braku integracji taryfowej często wymaga to wykupienia kolejnego biletu. Omówiono również aspekty związane z metodologią badań preferencji. Różne sposoby ich przeprowadzania i wartościowania powodują, że powstają trudności przy próbach porównywania rankingów z różnych miast. Należy zwracać uwagę na warunki, w jakich badania były przeprowadzane, aby porównania między miastami były bardziej miarodajne.

Słowa kluczowe: transport publiczny, preferencje pasażerów, aglomeracja, małe miasta

 

Wiesław Dźwigoń

Ocena dworców autobusowych w małych miastach

Celem artykułu jest zarysowanie kryteriów oceny, jakiej powinny podlegać dworce autobusowe. Sformułowane kryteria podzielono na cztery grupy: strukturalne, funkcjonalne, informacyjne oraz związane z komfortem korzystania z infrastruktury dworcowej. Większość kryteriów nastawiona jest na ocenę jakościową, lecz są również kryteria ilościowe. Przedstawiono przykładową ocenę dla dworców w czterech małych miastach Małopolski (Kęty, Andrychów, Kalwaria, Wadowice). Zaprezentowano rozwój tych obiektów w okresie ostatnich dwudziestu lat oraz ich aktualną sytuację. Dynamiczny rozwój przewoźników mikrobusowych i transportu indywidualnego spowodował, że obecnie są one przeprojektowane. Niedocenione są aspekty związane z integracją transportu publicznego dalekobieżnego i lokalnego, jak również transportu publicznego z indywidualnym (samochód i rower). Należy podkreślić rolę gminy w rozwoju dworca i terenów wokół niego. W przypadku oceny konkretnego dworca przedstawione kryteria wymagają pogłębionej oceny, szczegółowej analizy wymaga jakość wykonania i funkcjonowanie poszczególnych elementów infrastruktury. Celem artykułu jest dyskusja nad sytuacją dworców jako elementów spajających transport publiczny dalekobieżny i lokalny oraz indywidualny, a nie ich szczegółowa ocena.

Słowa kluczowe: transport publiczny, dworzec autobusowy, małe miasta

 

Radosław Mazurkiewicz

Możliwości zwiększenia obsługi przewozów zbiorowych transportem szynowym w Jeleniej Górze

Jelenia Góra, byłe miasto wojewódzkie, obecnie powiatowe, liczące około 84 tysiące mieszkańców, jak większość miast tej wielkości w kraju boryka się z wieloma problemami związanymi z efektywnym i skutecznym funkcjonowaniem pasażerskiej komunikacji zbiorowej. Obecnie w mieście działa jedynie komunikacja autobusowa (Miejski Zakład Komunikacyjny). Pomimo znacznego potencjału istniejącej sieci kolejowej i wieloletniej historii funkcjonowania komunikacji tramwajowej, transport szynowy dla potrzeb obsługi podróży miejskich i podmiejskich niemal w ogóle nie jest wykorzystywany.
W artykule scharakteryzowano historię oraz obecną sytuację miejskiego transportu zbiorowego w Jeleniej Górze. Opisano stan węzła kolejowego oraz scharakteryzowano opracowywane współcześnie koncepcje aktywacji transportu kolejowego w mieście i w regionie. Przedstawiono własną propozycję uruchomienia przewozów kolejowych dla potrzeb usprawnienia komunikacji zbiorowej w mieście i przyległych gminach. Scharakteryzowano najważniejsze przedsięwzięcia z zakresu inwestycji infrastrukturalnych i organizacji ruchu. Zaproponowano między innymi budowę szeregu nowych przystanków kolejowych, a także dwóch nowych torowisk, prowadzących w sąsiedztwo ważnych celów podróży miejskich. Przedstawiono sugestie przebiegu tras kolei miejskiej. Zwrócono również uwagę na konieczność korekty niektórych istniejących tras autobusów miejskich, a także na potrzebę prawidłowego ułożenia rozkładów jazdy w celu uzyskania stałego taktu kursowania pociągów i skomunikowania pojazdów szynowych i autobusów.
Stwierdzono, że w oparciu o dobrze rozwinięty układ istniejących linii kolejowych możliwe jest stworzenie systemu szynowej komunikacji miejskiej w Jeleniej Górze przy poniesieniu stosunkowo umiarkowanych nakładów finansowych. Oprócz koniecznej modernizacji istniejącej infrastruktury kolejowej, duże znaczenie dla podniesienia atrakcyjności i efektywności komunikacji szynowej ma lokalizacja i gęstość przystanków kolejowych, a także wykonanie nowych odcinków torowisk doprowadzających w pobliże istotnych źródeł i celów podróży.
Słowa kluczowe: Jelenia Góra, transport miejski, kolej miejska, Regiotram Nysa

 

Szymon Klemba

Możliwości integracji miejskiego transportu autobusowego miasta Pabianic z transportem szynowym na przykładzie połączenia aglomeracyjnego Łódź – Pabianice

Artykuł przedstawia przypadek połączenia aglomeracyjnego Pabianice – Łódź jako wyraźny przykład dezintegracji transportu zbiorowego oraz zawiera propozycje działań, które mogłyby prowadzić do integracji transportu w celu poprawy funkcjonowania jednego z ważniejszych połączeń w aglomeracji.
Połączenie aglomeracyjne Łódź – Pabianice obsługiwane jest przez transport kolejowy, podmiejską linię tramwajową, transport autobusowy oraz prywatnych przewoźników mikrobusowych. Z uwagi na lokalizację stacji kolejowej oraz przebieg linii tramwajowej transport szynowy wykorzystywany jest w niewielkim stopniu. Po przeprowadzeniu analizy kosztów podróży (z uwzględnieniem czasu jej trwania) okazało się, że jest on największy właśnie w przypadku pociągu i tramwaju. Poprawa tej sytuacji, w wyniku czego wzrósłby udział transportu szynowego w wykonywanej pracy przewozowej, może nastąpić w wyniku działań organizacyjnych, poprzez uruchomienie autobusowych linii dowozowych i wprowadzenie wspólnej taryfy opłat, jak również działań inwestycyjnych w postaci dobudowy niewielkich odcinków linii tramwajowej czy budowy nowego przystanku kolejowego.
Obecna oferta przewozowa na trasie Łódź – Pabianice jest „książkowym” przykładem na złe funkcjonowanie systemu transportu publicznego w zakresie połączeń aglomeracyjnych. Co ciekawe ma to miejsce jedynie 150 km od aglomeracji stołecznej, w której system transportu jest bliski rozwiązaniom modelowym.

Słowa kluczowe: transport miejski, tramwaj, kolej, integracja, systemy transportowe

 

Marek Bauer

Zasady kształtowania marszrut linii autobusowych w miastach średnich

W artykule przedstawiono specyfikę układów linii transportu zbiorowego w miastach średnich, nie przekraczających 100 tysięcy mieszkańców. Przedstawiono sposoby zwiększania atrakcyjności transportu zbiorowego w tych miastach, do których należą środki zwiększające prędkość podróży, podwyższające opłacalność korzystania z komunikacji zbiorowej, poprawiające wygodę podróżowania oraz przede wszystkim zapewniające optymalny, akceptowalny przez pasażerów układ połączeń. Zaprezentowano ogólne zasady kształtowania układów linii transportu zbiorowego mające na celu zwiększenie liczby podróży odbywanych transportem zbiorowym. Ponieważ spełnienie wszystkich zasad nie jest zazwyczaj możliwe, omówiono także warunki ograniczające, które należy brać pod uwagę przy zmianach marszrut. Omówiono również działania sprzyjające lepszemu funkcjonowaniu sieci, polegające na zapewnianiu autobusom uprzywilejowania w ruchu oraz na wprowadzaniu ograniczeń dostępności dla transportu indywidualnego.
Zastosowanie zasad kształtowania sieci w praktyce zaprezentowano na przykładzie Nowego Sącza, gdzie zaproponowano szeroki zakres zmian w obecnym układzie linii, głównie poprzez zapewnienie dodatkowych powiązań z centrum miasta, zwiększenie częstotliwości kursowania na najważniejszych liniach oraz uproszczenie przebiegu linii na obszarze centrum. Propozycje objęły także wprowadzenie systemu pętli i przystanków przesiadkowych  z linii podmiejskich na linie miejskie. Zaproponowane rozwiązania sprzyjają także hierarchizacji układu linii.
W artykule przedstawiono również potencjalne efekty wprowadzenia proponowanych zmian w Nowym Sączu, którymi są, między innymi – istotne skrócenie średniego czasu podróży pasażera oraz poprawa komfortu podróży w skali całej sieci.

Słowa kluczowe: transport pasażerski, transport zbiorowy, marszruta, sieć transportu zbiorowego

 

Mariusz Dudek

Komunikacja szynowa w miastach małych i średnich w aglomeracjach na przykładzie Niemiec 

W wyniku dynamicznie rozwijającej się motoryzacji oraz postępującego procesu suburbanizacji narastają problemy z dojazdem do większych miast samochodem, ale także autobusami, których także dotyczy problem kongestii. Krajem, w którym takie problemy obserwowane są od wielu lat, są Niemcy, gdzie rozwiązane one zostały dzięki modernizacji transportu kolejowego i dostosowaniu jego oferty do nowych wyzwań. W niniejszym artykule przedstawiono przykłady rewitalizacji linii kolejowych z okolic Stuttgartu (Schönbuchbahn), która przez kilkanaście lat wyłączona była z eksploatacji, oraz wyspy Uznam (Uznamska Kolej Nadmorska), gdzie poważnie analizowano jej całkowite zamknięcie. Ponadto przedstawiono rozwiązanie polegające na wprowadzeniu kolei do ścisłego centrum miasta średniej wielkości na przykładzie Zwickau, gdzie dworzec kolejowy położony był w znacznej odległości od śródmieścia oraz zastosowanie nowoczesnego tramwaju dwusystemowego na przykładzie Chemnitz, gdzie zastosowano nowoczesny tabor niskopodłogowy. Wszystkie te rozwiązania uważane są przez ekspertów jako rozwiązania modelowe, które sprawdziły się w praktyce, czego dowodzą załączone analizy potoków pasażerskich. Na zakończenie przedstawione są wnioski pomocne w zastosowaniu tego typu rozwiązań w polskich obszarach aglomeracyjnych.

Słowa kluczowe: transport pasażerski, transport szynowy, transport kolejowy, transport aglomeracyjny

 

Andrzej Szarata

Analizy symulacyjne zmian w funkcjonowaniu systemu transportu w miastach

Rozbudowa systemu transportowego w miastach wymaga bardzo wysokich nakładów finansowych oraz przemyślanej polityki transportowej. Wiąże się to z koniecznością podejmowania decyzji, których konsekwencje dla efektywności w przemieszczaniu się osób (i pośrednio towarów) mogą być bardzo dotkliwe. Aby zminimalizować ryzyko przyjęcia błędnych lub nieefektywnych rozwiązań, coraz częściej stosuje się transportowe modele symulacyjne miast lub aglomeracji. Pozwalają one na testowanie możliwych rozwiązań i wskazują na kolejność oraz etapowanie inwestycji bez konieczności angażowania wysokich nakładów finansowych. Właściwie opracowany i skalibrowany model symulacyjny może stanowić bardzo dobre narzędzie wspomagające proces decyzyjny i minimalizujące ryzyko podjęcia niewłaściwych kroków. Niniejszy artykuł ma na celu przedstawienie podstawowych problemów z jakimi wiąże się proces budowy modelu czterostadiowego, jako najczęściej stosowanego podejścia w warunkach krajowych. W artykule w sposób syntetyczny przedstawiono poszczególne etapy modelowania oraz wskazano na jego słabości. Przedstawiono również alternatywne, wobec ujęcia czterostadiowego, ujęcie bazujące na modelach aktywności. Krótko scharakteryzowano ten sposób modelowania i podkreślono rolę rozbudowanej bazy danych, jaka jest wymagana w tego typu analizach.

Słowa kluczowe: transport miejski, model czterostadiowy, modele aktywności, modelowanie symulacyjne

 

Katarzyna Pogłód

Kolej w obsłudze miast małych i średnich w obrębie zespołów metropolitalnych

Kolej w zespołach metropolitalnych jest jednym z podstawowych środków transportu i powinna odgrywać znaczącą rolę w przewozach pasażerskich. W ramach niniejszego artykułu porównano kilka korytarzy transportowych dwóch metropolii oraz określono dla nich udział transportu kolejowego. Pozyskane dane jednoznacznie ukazują, iż przy słabej ofercie przewozowej pasażerskie przewozy kolejowe nie będą istnieć w świadomości pasażerów, jako środek transportu w codziennych przewozach metropolitalnych i jako środek transportu będą miały marginalne znaczenie.
Przykład połączenia kolejowego na odcinku Wieliczka Rynek – Kraków Główny pokazuje, iż pomimo znacznie dłuższego czasu przejazdu drogowym transportem zbiorowym w stosunku do transportu kolejowego oraz istnienia biletu zintegrowanego,  udział transportu kolejowego jest znikomy, przy jednoczesnym znacznym potoku w transporcie drogowym, a wielkość przewozów transportem kolejowym nie zmienia się od kilku lat. Taki stan wynika głównie z oferty transportu kolejowego obejmującej około 34 pociągów na dobę  w obu kierunkach, co nie jest propozycją zadowalającą.    Wydaje się, że minimalną akceptowaną częstotliwością przewozów kolejowych jest 50 pociągów na dobę w obu kierunkach.
Innym elementem wpływającym na zwiększenie udziału transportu kolejowego jest możliwość pozostawienia pojazdu na parkingu w systemie P&R w rejonie stacji kolejowej. Lokalizacja stacji kolejowych w atrakcyjnych centrach miast małych i średnich oraz kwestia niedoboru miejsc parkingowych w tych rejonach powoduje, iż taka lokalizacja parkingu będzie zachęcać do wykorzystywania miejsc parkingowych przez osoby niekorzystające z przewozów kolejowych.

Słowa kluczowe: transport pasażerski, transport kolejowy, metropolie

 

Struska Paulina, Sapoń Grzegorz

Zmiany w przewozach miejskim transportem zbiorowym w Piotrkowie Trybunalskim w latach 2004-2011

Transport zbiorowy w Piotrkowie Trybunalskim stanowią dwa podsystemy, które tworzą Miejski Zakład Komunikacyjny Sp. z o. o. oraz przewoźnicy prywatni. Tabor eksploatowany przez MZK to autobusy typu MAN NL 202 oraz Jelcz M‑081MB, zaś przewoźnicy prywatni posiadają różnego typu minibusy. Piotrków Trybunalski jest jednym z niewielu miast w Polsce, w którym rozwinęły się przewozy wykonywane przez przewoźników prywatnych. Badania napełnień w pojazdach komunikacji miejskiej były przeprowadzane w roku 2004, 2008, 2011, na ich podstawie zostały wykonane analizy pokazujące zmiany jakie nastąpiły w przewozach transportem zbiorowym w mieście. W przeciętnym miesiącu roku 2004 na całej sieci skorzystało z usług publicznego transportu zbiorowego 827 911 pasażerów, w roku 2008 – 625 365 (spadek o 24,5%), w roku 2011 – 533 166 pasażerów (w porównaniu z rokiem 2004 spadek o 35,6%, z rokiem 2008 spadek o 14,7%). Na przestrzeni lat średnio co trzeci pasażer zrezygnował z przemieszczania się po mieście autobusami bądź mikrobusami. Istotnym jest jednak fakt, iż z usług MZK od roku 2004 zrezygnowało 5,4% pasażerów, zaś z usług przewoźników prywatnych aż 65,8%. Największe różnice w liczbie przewiezionych pasażerów odnotowano w roku 2011 w dzień roboczy. 73,7% pasażerów publicznego transportu zbiorowego korzysta z usług MZK, co oznacza, że tylko co czwarty pasażer wybiera podróż mikrobusem.

Słowa kluczowe: transport pasażerski, transport zbiorowy, Piotrków Trybunalski